KIRSAL ALANLARDA VE ŞEHİRLERDE OTİZM GÖRÜLME SIKLIĞI NEDİR?

         

        Geçenlerde internette köylerde otizmin daha az görüldüğüne dair bir yazı okudum. Konuyu daha da merak edip araştırmaya başladım. Türkçe literatürde bununla ilgili bir araştırmaya rastlamadım, anladım ki okuduğum yazıda uzman kişi kendi deneyimlerine dayanarak böyle birşey söylüyor. Ama yine de bu konu kafamı kurcalamaya devam etti ve başka ülkelerde bu konuda çalışmalar yapılmış mı araştırmaya başladım. Her ne kadar ulaştığım literatür kısıtlı olsa da Danimarka, Japonya ve Amerikada yapılan bazı araştırmaları okuma fırsatım oldu. Peki otizm ile gerçekten kırsalda yasamak ile şehirde yaşamak arasında bir bağlantı var mı? Varsa bunun sebepleri nelerdir?

Yapılan araştırmalar şehirlerde yaşayan çocukların otizm tanısı alma riskinin daha çok olduğunu gösteriyor. Her ne kadar bunun sebebi detaylı olarak incelenmese de araştırmacılar bazı tahminlerde ve çıkarımlarda bulunmuşlar.

1.       Şehirde yaşayan çocuklara otizm tanısı konma riski daha fazla çünkü şehirlerde yaşayan ailelerin farkındalık düzeyleri daha yüksek. Küçük yerleşim yerlerinde yaşayan ve otizmi olan çocukların gözden kaçma riski daha fazla. Bu yüzden de ya daha geç tanı konuyor ya da aileler çocuklarındaki durumu kabullenmek istemiyor, bu onlar  için bir sorun olarak gözükmüyor.

2.       Şehirde yaşayan ailelerin sağlık ve eğitim hizmetlerine ulaşımı kırsalda yaşayan ailelere göre daha kolay. Otizm riski taşıyan bir çocuk eğer şehirde yaşıyorsa durumu inceleyip tanı koyacak doktor, psikolog veya nöroloğa erişimi daha kolay ve seçenekleri fazla. Fakat köylerde yaşayan ailelerin sağlık hizmetlerine erişimi daha zor ve geç oluyor. Bazen bir doktoru veya psikoloğu görmek için verilen randevular seneyi buluyor. Amerikada bazı ailelerin bu durumda çocuğun takibini yapmadıkları görülmüş.

3.       Şehirde yaşayan çocuklar veya hamile kadınlar kalabalığın getirdiği bazı olumsuz koşullardan etkileniyorlar. Mesela, şehirlerde daha fazla enfeksiyon var, hava kirliliği daha fazla ve nörotoksik maddelere (sınır hücrelerine zarar veren toksik maddeler) maruz kalma oranı daha yüksek. Fakat bugüne kadar otizm ile bu çevresel etkenler arasında bir bağlantının olup olmadığına dair çok az araştırma mevcut. O yüzden bu çevresel faktörler tamamen otizm sebebidir denilemez.

4.       Bir de çok eski bir araştırma  Strachan (1989) tarafından yapılmış ve buna “hijyen hipotezi” deniyor. Bu hipoteze göre kırsal alanda yaşayan çocukların bağışıklık sistemi daha kuvvetli, bağırsak hastalıkları ve alerjilere yakalanma riski daha az. Strachan hijyen hipotezini otizm ile ilişkilendirmemiş ama günümüzde yapılan bazı çalışmalar otizmli çocukların bağışıklık ve bağırsak sisteminde bazı bozuklukların olduğunu gösteriyor. Otizmi olan bazı çocuklarda alerjik hastalıklar veya kronik kabızlık görülebiliyor. İşte burdan yola çıkarak bazı uzmanlar hijyen hipotezi ile otizm arasında bir bağlantı kurmuşlar. Fakat dediğim gibi bu bir hipotez kanıtlanmış bir şey yok.

Her ne kadar yapılan araştırmalar şehirlerde daha çok otizm vakası var dese de bu köylerde otizm yok anlamına gelmiyor. Evet köylerde de otizmli çocuk var fakat tanısı konmamış ve bu sayılara, istatistiklere dökülmediği için daha azmış gibi bir algı oluşuyor. Ne zaman ki otizmin nedeni ortaya çıkar o zaman bu  konu daha net aydınlatılır diye düşünüyorum.