KAYNAŞTIRMA ve BÜTÜNLEŞTİRME ARASINDAKİ FARKLAR

Özel eğitimde artık yeni bir kavram var “Bütünleştirme”. Bütünleştirme kelimesi yani “Inclusion” 30 yılı aşkın süredir yabancı literatürde kullanılıyor ve Türkçe literatürde de yerini almaya başladı. Her ne kadar ülkemizde özel eğitim “kaynaştıma” kavramı üzerinden adlandırılışa da özel eğitim kanunu ve buna eklenen genelgeler incelendiğinde aslında “bütünleştirici eğitim” den bahsediliyor. 573 sayılı Özel Eğitim Hakkında Kanun Hükmünde Kararname  der ki” Özel eğitim gerektiren bireylerin eğitimleri, hazırlanan bireysel eğitim planları doğrultusunda akranları ile birlikte her tür ve kademedeki okul ve kurumlarda uygun yöntem ve teknikler kullanılarak sürdürülür”. Bu cümle kaynaştırma başlığı altındaki kanunda yer alsa da aslında bütünleştirmenin tanımını ve nasıl olması gerektiğini anlatıyor.

Kısaca bütünleştici eğitimin tanımını yapmak gerekirse “Tüm öğrencilerin dil, din, ırk veya özel gereksinimi olan veya olmayan ayrımı gütmeksizin yaşıtlarıyla beraber genel sınıf ortamında eğitim almasıdır”. Kaynaştırma ve bütünleştirme temelde her öğrencinin yararını gütse de ve aynıymış gibi gözükse de uygulanış şekilleri farklıdır. Şimdi bu farklara bir göz atalım…

Ø    Kaynaştırmada özel gereksinimli öğrencinin okul müfradatına uyum sağlaması beklenir. Bütünleştirmede ise okul müfradatı çocuğun bireysel ve eğitsel ihtiyaçları göz önüne alınarak uyarlanabilir, değiştirilebilir.

Ø    Kaynaştırmada öğrenci akranlarıyla aynı sınıftadır fakat zaman zaman kaynak oda veya destek eğitim odası denilen ayrı bir odaya alınarak eğitim verilir. Bütünleştirme eğitimi dediğimiz zaman tüm bu kaynak oda, kaynaştırma sınıfı, destek odası gibi tabirler ortadan kalkar ve öğrenciye tüm hizmet sınıfta verilir.

Ø    Eğer özel gereksinimli bir öğrenci kaynaştırma mantığı ile bir okuldaysa sınıfın asıl bir üyesi değildir, misafir gibi ara sıra gelir ve gider. Bütünleştirmede ise öğrenci sınıfın asıl üyesidir ve sınıftaki her türlü aktiviteye engel durumu ne olursa olsun katılır.

Ø    Her ne kadar kaynaştırma eğitiminin amacı etiketlemeyi ortadan kaldırmak olsa da maalesef uygulama sırasında özel gereksinimli öğrenciler “kaynaştırma öğrencisi” adıyla tekrar bir etiketlenmeye maruz kalıyorlar.  Bütünleştirme eğitiminde ise böyle bir tabirin kullanılması imkansız çünkü bütünleştirici eğitimin amacı hem özel gereksinimli öğrencilerin bilgi ve beceri kazanmalarını sağlamak, topluma uyumuna arttırmak hem de normal gelişim gösteren öğrencilerin farkındalık ve hoşgörü kazanmasını sağlamak, paylaşmayı ve işbirliği yapmayı öğretmektir. Yani bütünleştirici eğitimin felsefesi her öğrenciyi özel gereksinimi olsun veya olmasın, dili, dini, ırkı ne olursa olsun aynı eğitim ortamında geleceğe hazırlamaktır.

Ø    Kaynaştırma eğitiminde standart bir öğretim yöntemiyle ve standart materyallerle özel gereksinimli öğrencinin diğer öğrencilerin ulaştığı eğitim hedeflerine ulaşması beklenir. Bütünleştirici eğitimde ise öğrencinin eğitim hedeflerine ulaşması için kullanılan yöntemler ve materyaller çeşitlendirilir.

Dünya çapında yapılan araştırmalar göstermiş ki bütünleştici eğitim özel gereksinimi olan ve olmayan öğrenciler tüm öğrenciler üzerinde sosyal, zihinsel ve akademik alanlarda pozitif sonuçlar doğurmuş. Bu kadar başarılı sonuçlar veren bir sistem tabi ki alanında eğitimli öğretmenlerle, son teknoloji materyallerle ve maddi kaygıların olmadığı okulun, ailenin ve toplumun sadece çocukların yararı için çalıştığı ve ürettiği toplumlarda başarılı olabilir. Eğer ülkemizde bütünleştirme eğitimine geçiş yapılacaksa öncelikle özel eğitim alanında yeterli öğretmenin olması ve okulların fiziki şartlarının düzeltilmesi gerekiyor.